Immunitet nima?
Immunitet — lotincha "immunitas" - qutqarish, tozalash soʻzidan kelib chiqqan. Immunitet — inson organizmini tashqi muhit ta’siridan va organizmga kiradigan begona biologik moddalardan himoya qilish qobiliyati.
Immunitet tizimi quyidagi holatlarda tanani himoya qilish uchun kurashadi:
- yuqumli kasalliklar qoʻzgʻatuvchilariga (bakteriyalar, viruslar, rikketsiya va boshqalar) qarshi;
- Turli zaharli moddalarga qarshi;
- Mutatsiyaga uchragan oʻsimta hujayralariga qarshi;
- Turli parazitlarga qarshi (askaridas, exinokokkoz va boshqalar).
Ma’lumki, agar inson tanasiga tashqi muhitdan bakteriya, virus va yoki boshqa begona moddalar kirsa, immunitet tizimining hujayralari ularga qarshi kurasha boshlaydi. Odamning immunitet tanqisligi virusi aynan mana shu immunitet hujayralariga zarar yetkazadi, natijada immunitet tanqisligi yuzaga keladi va organizmning turli bakteriya va viruslarga qarshi kurashish qobiliyati pasayadi. Masalan: gripp virusi nafas yoʻllarining hujayralariga zarar yetkazadi, odamning immunitet tanqisligi virusi esa immunitet hujayralariga zarar yetkazadi.
Bilasizmi, nima uchun inson immunitet tanqisligi virusi tanada qoladi va immunitet hujayralari unga qarshi kurasholmaydi? Keling, buni tushunishga harakat qilamiz.
Gripp virusi inson tanasiga kirib, hujayrani qoplab oladi (uchinchi ixtiyoriy hujayraga kiradi), bunda u immunitet hujayralari (antikorlar)ga koʻrinmaydi. Immunitet hujayrasi zararlangan hujayra bilan birga infeksiyani yoʻq qiladi va yoʻqotadi. Shunday qilib, gripp virusi tanaga ortiqcha zarar yetkazmasdan chiqariladi.
Endi inson immunitet tanqisligi virusi qanday harakat qilishini koʻrib chiqamiz. OIV tanaga kiradi. U limfosit deb ataladigan hujayrani topadi — uning yuzasida CD4 retseptorlari boʻlib, virus unga mahkam yopishadi va uni xuddi qoʻllari bilan ochgandek ochadi. Virus va hujayra membranalari birlashadi va virusning genetik materiali hujayra ichiga kiradi. Bunday holda, OIV immunitet tizimining hujayralari uchun koʻrinmas holga keladi. Himoyachi hujayralar “dushman” qayerda ekanligini tushuna olmaydilar. OIV hujayraning tarkibiy qismlari hisobiga koʻpaya boshlaydi.Hujayra yeyiladi va tugaydi, lekin virus faolligicha qoladi va boshqa hujayralarni zabt eta boshlaydi.